การพักผ่อนและความสะดวกสบายในชีวิตประจำวันเป็นสิ่งสำคัญสำหรับผู้สูงอายุ แต่ทว่ามีภาวะที่รุนแรงอาจเข้ามาขัดขวางคุณภาพชีวิตของพวกเขา  ภาวะกลั้นปัสสาวะไม่อยู่ ภาวะนี้อาจเกิดขึ้นในคนสูงอายุ เมื่อพูดถึงปัญหาภาวะกลั้นปัสสาวะไม่อยู่ สามารถพบได้ทุกเพศ ทุกวัย แต่จะพบในวัยผู้สูงอายุ และมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นตามอายุ เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงของร่างกายตามวัย ภาวะนี้อาจทำให้ผู้ที่ดูแลจะต้องเผชิญกับความลำบากในการรักษาคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุ

ภาวะกลั้นปัสสาวะไม่อยู่มีได้หลายสาเหตุที่พบได้บ่อยในผู้สูงอายุ

1. กล้ามเนื้อในอุ้งเชิงกรานหย่อนตัวซึ่งจะพบได้บ่อยในเพศหญิง การที่หูรูดท่อปัสสาวะรัดตัวไม่ดี หรือภายหลังจากการผ่าตัดในระบบทางเดินปัสสาวะ
2. กล้ามเนื้อเรียบของกระเพาะปัสสาวะมีการบีบตัวมากผิดปกติ อันเนื่องมาจากความผิดปกติของกล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะเอง เช่นมีเนื้องอก การที่พบนิ่วในกระเพาะปัสสาวะ หรือ มาจากความผิดปกติของระบบประสาทส่วนกลาง เช่น โรคหลอดเลือดสมอง โรคพาร์กินสัน โรคสมองเสื่อม ทำให้กระเพาะปัสสาวะบีบตัวไวกว่าปกติ
3. ภาวะที่ผู้สูงวัยมีปัสสาวะเล็ดออกมา อาจเกิดจากสาเหตุทางกายภาพเช่น ภาวะต่อมลูกหากโต ภาวะกระเพาะปัสสาวะหย่อน หรือ จากที่กระเพาะปัสสาวะไม่บีบตัวอันเนื่องมาจากพยาธิสภาพของโรค เช่น โรคเบาหวาน ภาวะไขสันหลังได้รับบาดเจ็บ เป็นต้น ทำให้เกิดปัสสาวะคั่งค้าง และล้นออกมา
4. ภาวะกลั้นไม่อยู่เนื่องจากข้อจำกัดของร่างกาย ด้านจิตใจ ด้านสิ่งแวดล้อม หรือเป็นผู้มีความบกพร้องของการรับรู้ทำให้ไม่สามารถไปเข้าห้องน้ำได้และเกิดปัสสาวะราดออกมาโดยไม่มีความผิดปกติของระบบทางเดินปัสสาวะ แต่เกิดจากสภาะสมองเสื่อมชนิดรุนแรง ความผิดปกติของระบบประสาท โรคหลอดเลือดสมอง หรือ ภาวะซึมเศร้าเป็นต้น

ภาวะกลั้นปัสสาวะ ผลกระทบต่อคุณภาพชีวิต

ภาวะกลั้นปัสสาวะไม่อยู่สามารถทำให้ผู้สูงอายุรู้สึกขาดความสบายและลำบากในชีวิตประจำวัน เริ่มมีกิจกรรมภายนอกบ้านลดลง  อาจทำให้พวกเขาต้องยึดติดกับบ้าน และมีความกังวลในการออกจากบ้าน เพื่อป้องกันความไม่สบาย นอกจากนี้ เสี่ยงต่อการเกิดการพลัดตกหกล้ม เพราะผู้สูงอายุจะต้องรีบเร่งไปเข้าห้องน้ำ  ขณะเดียวกันบางรายอาจมีความรู้สึกคุณค่าตัวเองลดลง ร่วมกับมีภาวะเครียด อาจจะทำให้มีความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะซึมเศร้าได้

แนวทางการดูแล

สำหรับผู้สูงอายุที่เผชิญกับภาวะกลั้นปัสสาวะไม่อยู่ การดูแลรักษาผู้สูงวัยโดยการไม่ใช้ยา เช่น การให้คำแนะนำ การสอน การปรับพฤติกรรมต่าง กำหนดให้ผู้สูงวัยเข้าห้องน้ำทุก 2-3 ชั่วโมง เพื่อกำหนดให้ขับถ่ายเป็นเวลา ฝึกกลั้นปัสสาวะเพื่อให้รู้สึกว่าถ้าต้องปัสสาวะต้องไปทันที่ที่รู้สึกปวด หากในกรณีที่จำเป็นจะต้องสวมใส่ ผ้าอ้อมผู้ใหญ่ ก็เป็นแนวทางดูแลได้อีกทาง

นอกจากนี้ การสนับสนุนจากครอบครัวและผู้ดูแลมีความสำคัญอย่างยิ่งในการช่วยให้ผู้สูงอายุมีคุณภาพชีวิตที่ดี

ผ้าอ้อมผู้ใหญ่  ก็เป็นอีกทางเลือกที่จะช่วยดูแลผู้สูงวัย ในกรณีที่มีอาการปัญหาเรื่องการขับถ่าย

อ้างอิง

สมทรง จิระวรานันท์ และ จุฬาลักษณ์ ใจแปง บทความวิชาการ ภาวะกลั้นปัสสาวะไม่ได้ในผู้สูงอายุ : บทบาทพยาบาล

 นิตยา จันทบุตร และคณะ. (2651). ความชุกของภาวะกลั้นปัสสาวะไม่อยู่ของผู้สูงอายุในชุมชน.การประชุม

                            วิชาการและน าเสนอผลงานวิจัยระดับชาติ ราชธานีวิชาการ ครั้งที่ 3

                            “นวัตกรรมที่พลิกโฉมสังคมโลก” อุบลราชธานี: มหาวิทยาลัยราชธานี

วิชัย เอกพลากร. (บรรณาธิการ).(2559). การสำรวจสุขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจร่างกายครั้งที่ 5 พ.ศ.

2557.นนทบุรี: สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข.